اکتان بر عملکرد موتور

موتورهای خودرو به‌عنوان قلب تپنده وسایل نقلیه، به سوخت مناسب و با کیفیت برای عملکرد بهینه نیاز دارند. یکی از عوامل مهمی که می‌تواند تأثیر قابل‌ توجهی بر کارایی موتور داشته باشد، عدد اکتان سوخت مصرفی است. اکتان یک معیار اندازه‌گیری برای نشان‌دادن مقاومت سوخت در برابر احتراق خودبه‌خودی است. این عدد مشخص می‌کند که سوخت تا چه حد می‌تواند تحت فشار و دمای بالا فشرده شده بدون اینکه به‌صورت خودبه‌خودی مشتعل شود.

تفاوت بنزین معمولی و سوپر

همان‌طور که می‌دانید در ایران دو نوع بنزین معمولی و سوپر عرضه می‌شود. تفاوت اصلی این دو نوع بنزین در عدد اکتان آن‌هاست.

• بنزین معمولی دارای عدد اکتان 87 است.
• بنزین سوپر دارای عدد اکتان 95 است.

این تفاوت در عدد اکتان باعث می‌شود بنزین سوپر نسبت به بنزین معمولی، دیرتر منفجر شود و برای خودروهایی که موتورهای با تراکم بالا دارند، مناسب‌تر باشد.

عدد اکتان و اهمیت آن در عملکرد سوخت

عدد اکتان (Octane Number) معیاری استاندارد برای سنجش عملکرد بنزین یا موتور است. عدد اکتان نشان‌دهنده میزان توانایی سوخت در متراکم‌شدن قبل از احتراق خودبه‌خودی است. هرچه عدد اکتان بالاتر باشد، سوخت می‌تواند فشار بیشتری را تحمل کند بدون اینکه خودبه‌خود منفجر شود.

سوخت‌هایی با عدد اکتان بالاتر معمولاً در موتورهای بنزینی با کارایی بالا و نسبت تراکم بیشتر استفاده می‌شوند، درحالی‌که سوخت‌های با عدد ستان بالا و اکتان پایین برای موتورهای دیزلی ایده‌آل هستند. در موتورهای دیزلی، برخلاف موتورهای بنزینی، هوا فشرده شده و سوخت مستقیماً به داخل موتور تزریق می‌شود.

عدد اکتان نه‌تنها بر میزان تحمل فشار تاثیر می‌گذارد، بلکه بر فرآیند احتراق نیز اثرگذار است. سوخت‌هایی با عدد اکتان بالا، مقاومت بیشتری در برابر احتراق خودبه‌خودی دارند. این ویژگی باعث می‌شود احتراق تنها پس‌از جرقه شمع آغاز شود و شعله به‌صورت یکنواخت و آرام‌سوز در سراسر اتاقک احتراق پخش شود. این ویژگی برای عملکرد بهینه موتور ضروری است.

یکی از تفاوت‌های اصلی بین بنزین سوپر و معمولی نیز عدد اکتان آن‌ها است. بنزین سوپر به دلیل عدد اکتان بالاتر، دیرتر از بنزین معمولی منفجر می‌شود، که این موضوع به عملکرد بهتر موتورهای با کارایی بالا کمک می‌کند.

چرا عدد اکتان اهمیت دارد؟

همانطور که توضیح داده شد عدد اکتان مقیاسی برای نشان‌دادن مقاومت بنزین یا دیگر سوخت‌ها در مقابل گرما، فشار و شروع احتراق خودبه‌خود (بدون جرقه) است. به زبان ساده، هرچه عدد اکتان یک سوخت بیشتر باشد، آن سوخت در مقابل پدیده احتراق مخرب فشار و گرما مقاوم‌تر است. عدد اکتان بنزین معمولی 87، بنزین ویژه 89 و بنزین سوپر 93 است.

درواقع عدد اکتان بنزین 90 یعنی کیفیت سوخت آن مخلوط 90 درصد سوخت ایزواکتان و 10 درصد هپتان است. از گذشته یکی از داغ‌ترین بحث‌ها، رقابت بسیار تنگاتنگ خودروهای دیزل و بنزینی بوده است. درواقع به دلیل عملکرد بهتر این نوع سوخت، همیشه انتخاب دوستداران خودرو بوده‌اند. سوخت دیزل به دلیل هزینه‌های مقرون ‌به‌صرفه‌تر همیشه انتخاب خانواده‌ها بوده است.

روش‌های اندازه‌گیری اکتان بنزین و اهمیت ترکیب‌بندی سوخت

در کشورهای مختلف روش‌های متفاوتی برای اندازه‌گیری اکتان بنزین وجود دارد. بعضی از بنزین‌ها مانند سوخت‌های مسابقه‌ای می‌توانند امتیاز بالاتر از 100 اکتان را کسب کنند. این امر را می‌توان با تغییردادن ترکیب‌بندی بنزین (با استفاده از اتانول، متانول، نیترومتان، سوخت سرب‌دار و غیره) انجام داد. دلیل این تغییر، رسیدن به امتیاز اکتان بالاتر و استفاده بهینه از فشار بالاتری است که در مواقع خاص مانند مسابقه مورد نیاز است.

خلاصه مطلب 

عدد اکتان یک معیار کلیدی برای عملکرد صحیح موتور خودرو است. استفاده از سوخت با اکتان مناسب باعث افزایش بازدهی موتور، کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری و بهبود تجربه رانندگی می‌شود. در شرایطی که دسترسی به بنزین سوپر محدود است، استفاده از مکمل‌های افزایش‌دهنده اکتان یا توجه بیشتر به شرایط نگهداری خودرو می‌تواند راهکار مناسبی باشد.